بررسی ترکیب‌پذیری و عمل ژن در برخی صفات کمی و مرفولوژیک هیبریدهای درون و بین گونه‌ای پنبه

به منظور تعیین ترکیب‌پذیری و نحوه عمل ژن برای صفات کمی و مرفولوژیک در تلاقی‌های بین گونه‌ای پنبه, سه والد از گونه G.hirsutum و سه والد از گونه G.barbadense در قالب آزمایش دی آلل یک طرفه 66 تلاقی داده شدند و 15 هیبرید حاصل همراه با شش والد (مجموعاً 21 ژنوتیپ) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی صفات کمّی (عملکرد وش، وزن و تعداد غوزه) و مرفولوژیک (ارتفاع بوته، طول و تعداد شاخه‌های رویا و زایا) نشان داد که بین ژنوتیپ‌ها از نقطه‌نظر تمامی صفات مورد مطالعه (بجز تعداد شاخه‌های زایا) اختلاف معنــی‌دار وجــود نــداشت. در مقایسه میانگین‌ها, هیبرید درون‌گونه‌ای Siokra324Tabladila و پس از آن هیبریدهای بین گونه‌ای Termez14Tabladila و Termez14Siokra324 از نظــر عملکــرد در کــلاس‌های نخست قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ترکیب‌پذیری نشان داد که برای صفات عملکرد, تعداد و وزن غوزه, ارتفاع بوته و طول شاخه زایا, واریانس افزایشی و غیر افزایشی و برای صفات تعداد شاخه رویا و طول شاخه رویا واریانس افزایشی ژن دخــالت داشــت. والد Siokra324 از گونه G.hirsutum و والد Termez14 از گونه G.barbadense بهترین ترکیب شونده عمومی و هیبریدهای درون و بین گونه‌ای Siokra324Tabladila و Termez14Tabladila بهتــرین تــرکیب شــونده‌های خصــوصی بـودند. بررسی پارامترهای حاصل از تجزیه ژنتیکی به روش هیمن _ جینکز همراه با تجزیه گرافیکی صفات, ضمن تائید نتایج بالا نشان دادند که برای صفات وزن غوزه و طول شاخه رویا رابطه غالبیت نسبی و برای سایر صفات رابطه فوق غالبیت دیده می‌شود، به علاوه ژن‌های غالب برای صفات عملکرد, تعداد غوزه, ارتفاع, تعداد و طول شاخه زایا اثر افزاینده و مثبت داشتند.